Ngay trước ngày bầu cử ở Mỹ, tại khu vực trung tâm thủ đô Bắc Kinh, phóng viên Economist đã dành cả buổi sáng để nghe một quan chức cấp cao của Trung Quốc giải thích lý do tại sao đất nước của ông ta không quan tâm việc ai sẽ ngồi trong Nhà Trắng. Việc thiết lập lại hoàn toàn quan hệ giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc là điều khó tưởng tượng.
Vị quan chức này cho biết Trung Quốc muốn có một mối quan hệ suôn sẻ hơn với Mỹ. Nhưng với những căn nguyên sâu xa, những căng thẳng hiện nay sẽ khó có thể đảo ngược trừ khi Hoa Kỳ thay đổi sang một thế giới quan mới. Người phương Tây là những người luôn tự cho mình là trung tâm và hay phán xét, ông nói. Họ không bao giờ mong đợi người Trung Quốc – một dân tộc siêng năng, hiếu học – có thể sánh ngang với họ sớm như vậy. Bất kể đảng phái nào giữ vị trí điều hành tại Washington sẽ phải trả lời câu hỏi này: liệu nước Mỹ hoặc thế giới phương Tây có thể chấp nhận hoặc tôn trọng sự trỗi dậy của Trung Quốc không?”
Đối với các nhà lãnh đạo Trung Quốc, nhiệm kỳ của ngài Donald Trump chỉ làm thúc đẩy một số xu hướng tất yếu. Đối với họ, thời đại của Trump là minh chứng cho thấy sự trỗi dậy mạnh mẽ hơn của Trung Quốc là hồi chuông cảnh tỉnh người Mỹ. Trở lại khi Tập Cận Bình còn là phó chủ tịch Trung Quốc, ông đã dành nhiều giờ với người đồng cấp Joe Biden, người được coi là một chính trị gia có chủ trương ôn hòa và thân cận với các khu vực kinh tế muốn có mối quan hệ tốt hơn với Trung Quốc. Nhưng cạnh tranh với Hoa Kỳ được coi là không thể tránh khỏi.
Người Trung Quốc chưa bao giờ theo dõi một cuộc bầu cử Mỹ sát sao đến như vậy. Tuy nhiên, nhiều người đã theo dõi với tâm trạng hài hước hơn là ghen tị. Các trò đùa và các hình ảnh chế giễu về cuộc bầu cử Hoa Kỳ tràn ngập trên mạng xã hội, quan điểm chung đều cho rằng kết quả cuộc bầu cử này cũng không quan trọng. Trên các trang mạng internet Trung Quốc tràn ngập các bài đăng ủng hộ Trump. Hầu hết phản ánh sự phấn khích của công chúng nước này trước phong cách hay gây gổ của ông ta và sự thất bại việc xử lý đại dịch covid-19.
Ông Trump được yêu thích ở Trung Quốc cho đến năm 2018. Chủ nghĩa dân túy của ông cũng như lời khen ngợi của ông dành cho Chủ tịch Tập đã gây được tiếng vang lớn. Câu khẩu hiệu của ông “Làm cho nước Mỹ vĩ đại trở lại” cũng là một sự liên hệ tới chủ đề về công cuộc đại tu vĩ đại của Trung Quốc. Ngay cả chủ đề về chiến tranh thương mại, lúc đầu cũng có một số người ưa thích. Khi các đặc phái viên của chính quyềnTrump hối thúc Trung Quốc phải đẩy nhanh tốc độ cải cách mở cửa thị trường, một số người có tầm ảnh hưởng ở Trung Quốc đã tỏ ra thông cảm với các luận điệu của người Mỹ.
Tuy nhiên có ba sự kiện đã thay đổi tất cả. Đầu tiên là việc Canada theo yêu cầu của các công tố viên Hoa kỳ điều tra và bắt giữ Mạnh Vãn Chu, một lãnh đạo của tập đoàn Huawei, tập đoàn công nghệ khổng lồ của Trung Quốc. Sau đó là việc các chính trị gia Mỹ cổ vũ cho các cuộc biểu tình chống chính phủ ở Hồng Kông. Và cuối cùng là tình trạng lộn xộn của Mỹ trong việc đối phó với đại dịch, ngay cả khi người dân Trung Quốc tuân thủ các biện pháp kiểm soát sức khỏe nghiêm ngặt để phòng chống vi rút ngay tại nhà.
Quá muộn để kiềm chế Trung Quốc, nhưng vẫn còn thời gian để cạnh tranh với quốc gia này
Các ý kiến của công chúng đều có liên quan tới Wang Yong, người điều hành Trung tâm Nghiên cứu Mỹ tại Đại học Bắc Kinh, một trong những học viện uy tín nhất của Trung Quốc. Là khách mời thường xuyên trên các phương tiện truyền thông quốc gia, ông đã thực hiện một chuỗi các video ngắn trước thềm bầu cử Hoa Kỳ trên nền tảng Jinri Toutiao, một nền tảng trực tuyến, thu hút hơn 10 triệu lượt truy cập. Như ông mô tả, các chính sách về Trung Quốc của Mỹ được chỉ dẫn bởi các nhóm lợi ích cạnh tranh, trong đó ông Biden tập trung sự chú ý đến các nhà tài phiệt Phố Wall và các ông chủ ở Thung lũng Silicon, những người tìm kiếm mối quan hệ “hợp lý hơn” với Trung Quốc, trong khi phe diều hâu và “những thế lực ngầm” lại muốn thúc đẩy một cuộc chiến tranh lạnh mới.
Ông nhấn mạnh: Trung Quốc và Mỹ có thể hợp tác với nhau trên những vấn đề vì những lợi ích chung như biến đổi khí hậu, sức khỏe cộng đồng và kiến tạo sự thịnh vượng toàn cầu. Tuy nhiên, chúng ta cũng cần thực tế. Mỹ “đã quen với vị trí là quốc gia dẫn đầu trong các vấn đề trên thế giới và sẽ dùng mọi cách để bảo vệ vị thế của mình”.
Giữa sự ngờ vực như vậy, bất kỳ mối quan hệ hợp tác nào của Trung Quốc với Mỹ cũng phải được hiểu là một nỗ lực câu giờ trong khi Trung Quốc chạy đua để trở nên mạnh mẽ hơn. Những nhà lãnh đạo Trung Quốc không che giấu quan điểm của mình, điều mà dựa trên ý tưởng rằng chỉ những quốc gia có quyền lực thì mới được đối xử tôn trọng. Mỹ có thể lựa chọn cạnh tranh hoặc không. Nhưng họ đã được cảnh báo: Sự bế tắc của Mỹ sẽ là một thắng lợi cho Trung Quốc.
Tham khảo The Economist
